ارتباطات فرهنگی؛ بستر ساز توسعه فرهنگ ایثار و شهادت

 27 اردیبهشت ماه، در تقویم رسمی کشورمان، «روز ملی ارتباطات و روابط عمومی» نامیده شده است. اهمیت و ضرورت ارتباطات در جهان و دوران کنونی که تعیین کننده همه رویکردها، جریان سازی‌ها و کنشهای فرهنگی بر هیچکس پوشیده نیست.

دوران معاصر را می توان عصر فراگیر شدن و سیطره سپهر اطلاعات و ارتباطات بر ذهن و زبان و رفتار انسان در وجه فردی و جمعی و جهانی خود شمرد. اما منشاء این گستردگی و پیشروندگی ارتباطات، پیوستگی افقهای «بین الاذهانی»، «بینافرهنگی» و «بیناتمدنی» در دنیای امروز است. امروز هیچ اندیشه و ایده و فرهنگ و تمدنی بدون گفتگو با اندیشه ها و فرهنگ ها و تمدنهای دیگر، توان تداوم و تثبیت ندارد. ارتباطات، به نوعی محور و مرکزیت فرهنگ و حیات جمعی بشر شده است و دایر مدار همه «تصمیم سازی» ها، «افق گشایی» ها و «آینده پژوهی» ها در همه وجوه مدیریت های کلان و راهبردی بویژه در حوزه مدیریت فرهنگی است.

امروزه وسعت، تعدد و تنوع فن آوری های اطلاعاتی و ارتباطی که با ظهور هوش مصنوعی می رود تا معادله را بگونه‌ای دیگر دگرگون سازد، چه در دانش و روشمندی کنش ارتباطی و چه در تولید ارزش و محتوای تبادل ارتباطات، تاثیرگذار و تعیین کننده است. بدین ترتیب، تكوین دنیای جدید قبل از هر چیز، مدیون دستاوردهای تكنولوژیهای نوین اطلاعاتی و ارتباطی است.

اما در کنار فن آوری ارتباطات، «نظام های ارتباطی» و نوع نگرش و نسبتشان با پدیده و ماهیت ارتباطات و اطلاعات نیز بسیار اهمیت و محوریت دارد. یك نظام اطلاعاتی – ارتباطی قادر است كه انواع اطلاعات پدیده آمده از قبیل: اخبار، سرگرمی، اطلاعات علمی و آموزشی، موسیقی، داده ها، گفت و گو، عقاید، صور فرهنگی و جز آن را منتقل كند. این کنش ارتباطی مبتنی بر سه اصل است: پیام دهنده، پیام و پیام گیرنده که هر سه از اهمیتی بسزا برخوردارند.

اما رسالت امروز ما بعنوان خادمان و متولیان فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه ای به وسعت مخاطبان این فرهنگ جهانی، چیست و باید به کدام افقها در تعیین چشم انداز و دورنمای آینده اندیشید؟ این مثلث: پیام دهنده، پیام گیرنده و پیام باید در این مجموعه که یادگار امام  (ره) و شهیدان و مرجع و محور رسمی فرهنگ، اندیشه و هنر ایثارگری است و هویت خود را از شهیدان بزرگ و جاویدمان، از ایران اسلامی تا جغرافیایی به عظمت مقاومت جهانی اسلام، وام گرفته است، چگونه باید ترسیم و تعریف گردد؟

1 – در وجه پیام دهندگی، امروزه نظام های ارتباطی و اطلاعاتی جهان را باید در سه دسته تقسیم بندی نمود:

الف- نظام های تک مرکزی: نظام هایی یکسویه و عمدتا به قصد اعمال قدرت متمرکز و از بالا

ب – نظام های چند مرکزی: نظام هایی که با بهره خلاقانه و توام با ابتکار عمل از قدرت و قابلیت رسانه های فراگیر جمعی، شبکه ای عظیم و گسترده از تعامل انسانی را بوجود می آورد و اهداف خود را بر اساس شناخت دامنه مخاطب خود تعیین می کند.

ج – نظام های جهانی: در این نظام، تمام گروهها و دسته ها توانایی تولید محتوای رسانه ها را یافته اند و به راحتی فرهنگ، ارزشها، تجربه ها و سبك زندگی خود را در عرصه ملّی و حتی منطقه ای و جهانی نشر می دهند. این گرایش به ویژه در مورد رسانه های جدیدتر كه تحت تاثیر گسترش چشمگیر تكنولوژی اطلاعات و ارتباطات قرار دارند، شدت و شتابی روزافزون یافته است.

باید گفت ما در ترویج و تبیین و توسعه فرهنگ ایثار و شهادت، باید افق خود را گذر از نظام چندمرکزی به یک نظام جهانی تعریف کنیم و در دورنمای آینده خود چنین هدفی را رصد کنیم. چرا که معتقدیم این فرهنگ و این باور، از درون و عمق وجدان و جان همه شیفتگان حقیقت و همه طالبان معنویت و معرفتِ «سلوک جهاد و شهادت» می جوشد و القاء یک نهاد و یک سازمان و حتی یک حاکمیت نیست. این ماییم که از شهید و از وارثان شهیدان، درس آموخته و در مکتب آنان تربیت می شویم. ما تنها توفیق این را یافته ایم که در این سنگر و این جایگاه، خدمت کنیم. و باور داریم که گستره فرهنگ ایثار، قابلیت جهانی شدن دارد همانگونه که امروز قدم در آن نهاده و نشانه های آن را هم می بینیم.

2 – در وجه گیرندگی پیام، امروز با وسعت و تنوع دامنه و دایره مخاطبان روبروییم و این لطف حق و وعده الهی است که یاد شهید و ذکر شهادت، نه تنها با گسترش شبکه ها و فضاهای ارتباطی کمرنگ و خاموش نگشته، بلکه هرروز پرفروغ تر، پرمخاطب تر و الهام بخش تر می شود. نسل جوانی که نه جنگ هشت ساله را دیده و نه خاطره ای از حضرت روح الله (ره) و شهدای انقلاب و دفاع مقدس دارد، از همیشه مشتاق تر و جوینده تر به شناخت شهیدان و تقدس و تبرک جستن از این انفاس و شمایل قدسی است و این رسالت ما را بمراتب سنگین تر و خطیرتر می سازد.

3 – و سرانجام در وجه پیام، باید گفت محتوای مفاهیم در حوزه ایثار، آنچنان مهم و دوران ساز و انسان پرور و مشحون از معانی و حقایق متعالی و معنوی و معرفت آفرین است که در افق حرکت به سمت تمدن سازی اسلامی- ایرانی و الگوی حیات طیبه و پیشرفت و اقتدار و عزتمندی، باید بیش از همیشه به این «جهاد تبیین» اندیشه و اهتمام کرد که محور تاکید امامین انقلاب، از آغاز استقرار این نظام مقدس تا امروز بوده است. پیام شهیدان، پیامی است فرازمانی، فرامکانی، فرامرزی و فراملیتی و کیست که ثمرات خون شهیدان را در برکات این مقاومت انکار کند؟

در خاتمه بازهم متذکر می شوم که ماهیت و هویت و شاکله فرهنگ ایثار و شهادت، یک عمل ارتباطی و مبتنی بر تعامل و تبادل و گسترش ارتباطات و تولید محتوا و انتقال و ارائه آن در یک مدار ارتباطی کارآمد و فراگیر است و کنشی است دو سویه که تمام جد و جهد بنیاد شهید و امور ایثارگران، در تحقق چنین هدف مقدسی است که جهان فردا را خواهد ساخت. همین است که به گفته امام راحل عظیم الشان (ره) بنیاد شهید را از همه بنیادها و نهادهای محصول این انقلاب شهیدان، به فضیلت مقام و مرام و نام شهید افضل می سازد.

اینجانب ضمن گرامیداشت این روز فرخنده، از زحمات و تلاش های ارزشمند تمامی فعالان حوزه ارتباطات و روابط عمومی بویژه همکاران ارجمند در روابط عمومی و اطلاع رسانی بنیاد شهید و امور ایثارگران و سازمانهای تابعه تقدیر و تشکر نموده، موفقیت و توفیق روز افزون آنان را در مسیر اعتلای فرهنگ ایثار و شهادت و خدمت صادقانه به جامعه ایثارگری، از درگاه خداوند متعال مسئلت می نمایم.

یعقوب سلیمانی/ معاون فرهنگی و آموزشی بنیاد شهید و امور ایثارگران