پرهیز از چندسلیقگی در گردآوری تاریخ شفاهی دفاع مقدس
مسئول دفتر فرهنگ و مطالعات پایداری اداره کل امور استان‌های حوزه هنری با بیان اینکه لرستان در زمینه تاریخ شفاهی دفاع مقدس، سوژه‌های غنی دارد، گفت: امید است در جریان رسمی و عمومی تولید علم، جایی برای تاریخ شفاهی در نظر گرفته شود و از چندسلیقگی در نهادهای مختلف پرهیز شود. به گزارش نوید شاهد لرستان، محمد قاسمی‌پور، مسئول دفتر فرهنگ و مطالعات پایداری اداره کل امور استان‌های حوزه هنری کشور، در حاشیه کارگاه تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس که از پنج‌شنبه، ۲۵ آذر در سالن ماه حوزه هنری لرستان آغاز شد و به مدت دو روز ادامه داشت، در گفت‌و‌گو با خبرنگار نوید شاهد با اشاره به ضرورت پرداختن به تاریخ شفاهی به‌عنوان یک قالب برای بیان ظرفیت‌های ادبیات بومی به‌ویژه ادبیات پایداری، اظهار کرد: در ضرورت و اهمیت تاریخ مطالب زیادی گفته شده است و برخی کلمات قصار تقریباً تبدیل به ضرب‌المثل شده که «ملتی که تاریخ نخواند مجبور به تکرارش است و دوباره بر سرش خواهد آمد» اما به هر حال میتوان عبرت‌ها و تجاربی از تاریخ گرفت و اینکه نوری که می‌تاباند به راه، برای آینده در اعصار مختلف راهگشا است.
وی با اشاره به اینکه کارشناسان معتقد هستند تاریخ در یک دوره و سیکل تکرار می‌شود و بعضی نظریات تاریخ به‌ویژه نظریه قائل به ادواری بودن، روی این دور تسلسل تأکید می‌کند، ادامه داد: در مقوله تاریخ شفاهی، ضرورتی بر تاریخ به‌معنای ادواری بودن آن نیست بلکه تاریخ برای مشارکت مردم در روایت و کارهایی که توسط خودشان رقم خورده است، متصور است.
مسئول دفتر فرهنگ و مطالعات پایداری اداره کل امور استان‌های حوزه هنری کشور با بیان اینکه تعبیری در قرآن به نام «یوم‌الله» مطرح است که اشاره به نقش مستقیم مردم در سرنوشت خود دارد، اظهار کرد: یوم‌الله در نگاه قرآنی یعنی روزی که به اراده خداوند و حکمت الهی کار بزرگی روی زمین رقم خورده است. این‌کار هیچ‌کدام از کارهایی که به شکل معجزه‌هایی مانند شق‌القمر و شکافتن نیل و... نبوده است بلکه یوم‌الله جاهایی است که مردم (ناس) و خلق نقش‌آفرین و در صحنه بوده‌اند.
وی افزود: یوم‌الله معاصر امکان این را دارد که چون نقش‌آفرین‌ها و شکل‌دهنده‌های آن زنده هستند؛ خوب ضبط و جزئیات و مختصاتش ثبت شود و جزئی‌نگری شود. از این بابت بحث ضرورت تاریخ شفاهی، بحثی بدیهی است، منتهی چون محل زایش و به وجود آمدن علوم در چند قرن اخیر، دانشگاه بوده است؛ دانشگاه‌ها عمدتاً به تولید علم پرداخته‌اند.
قاسمی‌پور با یادآوری اینکه در اعصار قدیمی‌تر، شاید تولید علم در مراکز دیگر بوده ولی آنها هم در رده دانشگاه بوده‌اند و امروز اگر دانشگاه در این زمینه ـ تاریخ شفاهی ـ تولید و زایندگی نکند، این‌کار روی زمین مانده است.
مدرس تاریخ شفاهی با اشاره به اینکه تاریخ شفاهی روشی است که کاملاً می‌تواند مختصات و مؤلفه‌های بومی ـ منطقه‌ای را به خودش بگیرد، اضافه کرد: این سبک، منطبق بر شرایط و اختصاصات بومی ـ منطقه‌ای است و این‌گونه نیست که برای همه دنیا شابلون باشد؛ در جای جای تاریخ می‌توانیم به محققان توصیه کنیم که شما ترسیم‌کنندگان تاریخ شفاهی بومی ـ منطقه‌ای‌تان باشید و هنجارها، معیارها، عرفیات، آداب‌ورسوم و زبان را با تاریخ شفاهی بسنجید.
وی اظهار کرد: در چنین موقعیتی در خلأ و غیبت دانشگاه؛ طبعاً نهادهای انقلابی و حرکت‌های باز و مردم‌نهاد و سمن‌هایی که جوانان تشکیل‌دهنده آن هستند؛ می‌توانند در این زمینه وارد بشوند.
مسئول دفتر فرهنگ و مطالعات پایداری اداره کل امور استان‌های حوزه هنری با اشاره به اینکه توصیه ما در درجه اول این است که به‌عنوان روش و شیوه ثبت و ضبط از آن استفاده بشود، گفت: البته پژوهشگران خیلی عمیق و درگیر آن نشوند.به مباحث آن به‌عنوان تولید علم و زایش علمی نگاه نشود و فقط به‌عنوان یک ابزار و روش که فرآیند تاریخی را جلو ببرند از آن استفاده بکنند.
قاسمی‌پور تصریح کرد: امید است در جریان رسمی و عمومی تولید علم در کشور، جایی جدی برای تاریخ شفاهی در نظر گرفته شود و از چندسلیقگی و در واقع به اختیار خود عمل کردن در نهادهای مختلف پرهیز شود و آن شالوده و ارکان اصلی آن مورد پذیرش و شناخت و معرفی واقع شود.
وی اضافه کرد: هم‌اکنون، برخی براساس پندار و پنداشت شخصی نسبت به تاریخ شفایی عمل می‌کنند؛ خصوصاً در مبحث تولید، واقعاً ما نمی‌توانیم به صراحت بگوییم امسال صد عنوان تاریخ شفاهی می‌خواهیم تولید کنیم ولی می‌توانیم در یک‌سال صد پروژه تاریخ شفاهی را در مرحله تحقیق و تفحص و مصاحبه اجرا کنیم.
مدرس تاریخ شفاهی ادامه داد: عملاً برای آرشیو و گنجینه تاریخ است که معادل کتاب‌گونه و قالب نوشتاری از تاریخ شفاهی استفاده می‌شود و آن چیزی که تولید شده کمترین شباهتی به تاریخ شفاهی ندارد و این جفایی است که روا داشته می‌شود و باید جلوی آن گرفته شود.
وی افزود: گونه تاریخ شفاهی قبل از انقلاب در ایران سابقه نداشته ولی در دنیا در همین ۷۰ سال اخیر بوده که مورد استفاده قرار گرفته ولی بسترش در ایران از بعد از انقلاب و دفاع مقدس شکل گرفته است.
قاسمی‌پور با اشاره به اینکه در لرستان به لحاظ حجم سوژه‌ها و زمینه‌های قابل کار، قطره‌ای از دریا کار شده و حجم کار نشده‌ها فراوان است، گفت: عمدتاً در زمینه تاریخ شفاهی دو نهاد و سازمان یعنی بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس و حوزه هنری در لرستان حضور داشته‌اند ولی امید بر این است که تشکیک مساعی و وحدت باشد که نهادها به اشتراک نظر برسند و با هماهنگی هم کار بکنند.
وی اظهار کرد: نهادهای انقلابی، در توجه و پرداختن به موضوعات و در تعریف موضوع و اجرایی کردن کارها و جلوگیری از موازی‌کاری‌ها و استفاده از قدرت نرم‌افزاری و سخت‌افزاری در کنار هم باشند تا کارها پیش برود. برای اینکه اتفاقات بزرگی در لرستان بیفتد، همه باید کمک کنند.
مسئول دفتر فرهنگ و مطالعات پایداری اداره کل امور استان‌های حوزه هنری افزود: تاریخ شفاهی اساساً در ذاتش برای مجموعه‌هاست؛ برای رویدادها و موضوعات کلان است و خیلی موضوعات فردی مدنظرش نیست. بعضاً برای سرگذشت‌نامه‌ها و سیره‌پژوهی از این روش استفاده می‌کنیم ولی زیاد ضروری نیست که احوالات فرد دنبال شود بلکه به این فرد به‌عنوان عنصر و عضو و جزئی از یک مجموعه باید پرداخته شود چون اساساً تاریخ شفاهی واقعه‌مدار، رویدادمدار و فعالیت‌محور است.
انتهای پیام/
